Prema članu 15. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS“, br. 34/2003 ….i 142/2014, u daljem tekstu: Zakon), lica koja nisu obavezno osigurana u smislu Zakona, mogu se uključiti u obavezno osiguranje i obezbediti prava iz ovog osiguranja. Da bi to učinila, ova lica moraju uplaćivati doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje pod uslovima utvrđenim podzakonskim propisima koji regulišu ovo pitanje. Uključivanje u obavezno osiguranje, posle donošenja odgovarajućeg rešenja licu koje želi da se uključi, znači i uplatu doprinosa za penzijsko-invalidsko osiguranje. Bez uplate tih doprinosa nema priznavanja traženog staža. Istovremeno, prema članu 29. Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje („Službeni glasnik RS“, br. 84/2004…i 112/2015), osnovicu doprinosa za lica uključena u obavezno socijalno osiguranje predstavljaju osnovice propisane aktom organizacije za obavezno socijalno osiguranje, na koji saglasnost daje Vlada Republike Srbije.
Radi sprovođenja odredaba pomenuta dva zakona, doneta su dva podzakonska akta:
1) Odluka o utvrđivanju osnovice doprinosa za lica uključena u obavezno osiguranje u Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje („Službeni glasnik RS“, br. 69/2008 – u daljem tekstu: Odluka) i
2) Rešenje o određivanju osnovice osiguranja na koju se obračunava i plaća doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje („Službeni glasnik RS“, br. 42/2017 – u daljem tekstu: Rešenje).
Odlukom su utvrđene mesečne osnovice u određenom procentu od prosečne mesečne zarade isplaćene po zaposlenom u Republici u prethodnom kvartalu. Na te osnovice se obračunavaju i plaćaju doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje iz člana 15. Zakona. Na osnovu tog procenta, Rešenjem su određeni nominalni iznosi mesečnih osnovica na koje se obračunava i plaća doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje. Istovremeno, treba podsetiti da stopa doprinosa koju plaćaju lica uključena u obavezno osiguranje na propisanu osnovicu iznosi 26%, prema odredbama Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje.
Na osnovu ovih zakonskih i podzakonskih odredaba, u narednoj tabeli su dati elementi za uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje:
Osnovice osiguranja na koje se obračunava doprinos PIO za lica uključena u obavezno osiguranje
| Varijanta | Prosečna zarada u Republici za period januar-mart 2017. | Procenat za utvrđivanje osnovice osiguranja | Iznos osnovice osiguranja | Iznos doprinosa za uplatu – mesečno |
| 1 | 2 | 3 | 4 (2 x 3) | 5 (4 x 26%) |
| 1. | 62.588 | 35% | 21.906 | 5.695,56 |
| 2. | 62.588 | 40% | 25.035 | 6.509,10 |
| 3. | 62.588 | 54% | 33.798 | 8.787,48 |
| 4. | 62.588 | 65% | 40.682 | 10.577,32 |
| 5. | 62.588 | 80% | 50.070 | 13.018,20 |
| 6. | 62.588 | 87% | 54.452 | 14.157,52 |
| 7. | 62.588 | 115% | 71.976 | 18.713,76 |
| 8. | 62.588 | 127% | 79.487 | 20.666,62 |
| 9. | 62.588 | 155% | 97.011 | 25.222,86 |
| 10. | 62.588 | 200% | 125.176 | 32.545,76 |
| 11. | 62.588 | 300% | 187.764 | 48.818,64 |
| 12. | 62.588 | 400% | 250.352 | 65.091,52 |
| 13. | 62.588 | 500% | 312.940 | 81.364,40 |
Navedene osnovice se primenjuju od 1. maja 2017. godine, a lice, odnosno osiguranik se podnošenjem zahteva za uključivanje u obavezno osiguranje, opredeljuje za jednu od iznetih 13 osnovica doprinosa, bez obzira na stručnu spremu koju je stekao. Lice koje već plaća ovo osiguranje, od 1. maja treba da ima u vidu novu, višu osnovicu na koju će plaćati doprinos za PIO.
Doprinos se obračunava i uplaćuje do 15. u mesecu za prethodni mesec a uplatni račun je 840-721413843-95 – Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica koja se uključuju u obavezno osiguranje. U poziv na broj odobrenja upisuje se kontrolni broj, šifra opštine i obeležje za identifikaciju obveznika (PIB ili jedinstveni matični broj građana ili šifra poreskog obveznika).