Prema članu 15. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Sl. glasnik RS“, br. 34/03… i 142/14, u daljem tekstu: Zakon), lica koja nisu obavezno osigurana u smislu Zakona, mogu se uključiti u obavezno osiguranje i obezbediti prava iz ovog osiguranja. Da bi to učinila, ova lica moraju uplaćivati doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje pod uslovima utvrđenim podzakonskim propisima koji regulišu ovo pitanje. Uključivanje u obavezno osiguranje, posle donošenja odgovarajućeg rešenja licu koje želi da se uključi, znači i uplatu doprinosa za penzijsko-invalidsko osiguranje. Bez uplate tih doprinosa nema priznavanja traženog staža. Istovremeno, prema članu 29. Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje („Sl. glasnik RS“, br. 84/04… i 112/15), osnovicu doprinosa za lica uključena u obavezno socijalno osiguranje predstavljaju osnovice propisane aktom organizacije za obavezno socijalno osiguranje, na koji saglasnost daje Vlada Republike Srbije.
Radi sprovođenja odredaba pomenuta dva zakona, doneta su dva podzakonska akta:
1) Odluka o utvrđivanju osnovice doprinosa za lica uključena u obavezno osiguranje u Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje („Sl. glasnik RS“, br. 69/08 – u daljem tekstu: Odluka) i
2) Rešenje o određivanju osnovice osiguranja na koju se obračunava i plaća doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje („Službeni glasnik RS“, br. 6/16 – u daljem tekstu: Rešenje).
Odlukom su utvrđene mesečne osnovice u određenom procentu od prosečne mesečne zarade isplaćene po zaposlenom u Republici u prethodnom kvartalu. Na te osnovice se obračunavaju i plaćaju doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje iz člana 15. Zakona. Na osnovu tog procenta, Rešenjem su određeni nominalni iznosi mesečnih osnovica na koje se obračunava i plaća doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje. Istovremeno, treba podsetiti da stopa doprinosa koju plaćaju lica uključena u obavezno osiguranje na propisanu osnovicu iznosi 26%, prema odredbama Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje.
Na osnovu ovih zakonskih i podzakonskih odredaba, u narednoj tabeli su dati elementi za uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica uključena u obavezno osiguranje:
Osnovice osiguranja na koje se obračunava doprinos PIO za lica uključena u obavezno osiguranje
| Varijanta | Prosečna zarada u Republici za period oktobar–decembar 2015. | Procenat za utvrđivanje osnovice osiguranja | Iznos osnovice osiguranja | Iznos doprinosa za uplatu mesečno |
| 1 | 2 | 3 | 4 (2 x 3) | 5 (4 x 26%) |
| 1. | 61.578 | 35% | 22.449 | 5.836,74 |
| 2. | 61.578 | 40% | 25.656 | 6.670,56 |
| 3. | 61.578 | 54% | 34.635 | 9.005,10 |
| 4. | 61.578 | 65% | 41.690 | 10.839,40 |
| 5. | 61.578 | 80% | 51.311 | 13.340,86 |
| 6. | 61.578 | 87% | 55.801 | 14.508,26 |
| 7. | 61.578 | 115% | 73.760 | 19.177,60 |
| 8. | 61.578 | 127% | 81.456 | 21.178,56 |
| 9. | 61.578 | 155% | 99.415 | 25.847,90 |
| 10. | 61.578 | 200% | 128.278 | 33.352,28 |
| 11. | 61.578 | 300% | 192.417 | 50.028,42 |
| 12. | 61.578 | 400% | 259.556 | 66.704,56 |
| 13. | 61.578 | 500% | 320.695 | 83.380,70 |
Navedene osnovice se primenjuju od 1. februara 2016. godine, a lice, odnosno osiguranik se podnošenjem zahteva za uključivanje u obavezno osiguranje, opredeljuje za jednu od iznetih 13 osnovica doprinosa, bez obzira na stručnu spremu koju je stekao. Lice koje već plaća ovo osiguranje, od 1. februara treba da ima u vidu novu, višu osnovicu na koju će plaćati doprinos za PIO.
Doprinos se obračunava i uplaćuje do 15. u mesecu za prethodni mesec a uplatni račun je 840-721413843-95 – Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za lica koja se uključuju u obavezno osiguranje. U poziv na broj odobrenja upisuje se kontrolni broj, šifra opštine i obeležje za identifikaciju obveznika (PIB ili jedinstveni matični broj građana ili šifra poreskog obveznika).